Το ναυπηγείο

Juan Carlos Onetti
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 231
Τίτλος πρωτοτύπου: El astillero
Μετάφραση: Αγγελική Αλεξοπούλου

Γραμμένο το 1961, το ναυπηγείο του Ουρουγουανού Onetti θεωρείται ένα από τα σημαντικά έργα της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας έχει επίσης τιμηθεί και με το πολύ σημαντικό βραβείο Cervantes, τον πιο τιμητικό τίτλο της ισπανόφωνης λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Έψαχνα καιρό το συγκεκριμένο βιβλίο καθώς είναι παλιά σχετικά έκδοση και δεν βρίσκεται εύκολα και ευτύχισα να το βρω, αυτό και κάποια άλλα που αναζητούσα αγωνιωδώς και είχα πιστέψει πως μου ήταν αδύνατον να τα αποκτήσω, σε ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλιοπωλείο της Θεσσαλονίκης. Φοβερό το συναίσθημα που σε κυριεύει όταν καταφέρεις κάτι για το οποίο είχες χάσει τις ελπίδες σου γενικότερα αλλά και ειδικότερα.

Η πλοκή του βιβλίου τοποθετείται στην Σάντα Μαρία, μια φανταστική πόλη επινοημένη από τον συγγραφέα. Ο Λάρσεν είναι ένας άνδρας άνω της μέσης ηλικίας που επιστρέφει σε αυτήν την πόλη μετά από μια μακροχρόνια απουσία, ένα είδος εξορίας λόγω του πρότερου βίου του, ο οποίος όπως μας δίνεται να καταλάβουμε στην πορεία πρέπει να ήταν κάπως ανήθικος. Αφού περιπλανιέται για λίγο στον παλιό τόπο διαμονής του, επιβιβάζεται σε ένα καραβάκι και κατεβαίνει λίγες ώρες πιο μακριά σε μια περιοχή που λέγεται το λιμάνι του ναυπηγείου. Εκεί δεσπόζει ένα παλιό ναυπηγείο ερειπωμένο και εγκαταλελειμμένο ουσιαστικά αφού είναι υπό καθεστώς πτώχευσης αλλά που παρόλα αυτά συνεχίζει να απασχολεί δύο εργαζόμενους. Ο Λάρσεν γνωρίζεται με τον ιδιοκτήτη του ναυπηγείου, τον Χερεμίας Πέτρους, ο οποίος αφού του αναλύει την κατάσταση της επιχείρησης του και του δίνει υποσχέσεις για αλλαγή της τροπής των πραγμάτων, του προσφέρει τη θέση του γενικού διευθυντή. Η προσφορά γίνεται αποδεκτή και ο ήρωας του βιβλίου γνωρίζει και τα δύο υπόλοιπα στελέχη της επιχείρησης, χαρακτήρες παράξενοι και με ιδιαιτερότητες. Σύντομα όμως ανακαλύπτει πως η κατάσταση του ναυπηγείου είναι μη αναστρέψιμη, η άρση της χρεοκοπίας φαντάζει απίθανη και οι μισθοί του δεν θα πληρωθούν ποτέ. Μη έχοντας όμως πραγματικά τίποτα άλλο στη ζωή του να κάνει παραμένει και παίζει αυτόν το ρόλο του διευθυντή μόνο και μόνο για να πιστέψει ότι με κάτι ασχολείται. Μέχρι που η πραγματικότητα είναι πια τόσο οδυνηρή στην ψυχολογία του και μαζί με το αίσθημα της μοναξιάς που αρχίζει να νιώθει τον κάνουν να καταρρεύσει.

Ο Onetti πραγματεύεται μέσω της ιστορίας του την αποτυχία του ανθρώπινου επιχειρήματος. Την ανάγκη του ανθρώπου να δημιουργήσει μέσα στο μυαλό του μια εικονική κατάσταση ώστε να καταφέρει να επιβιώσει κάνοντας κάτι, παρόλο που γνωρίζει εκ των προτέρων ότι πρόκειται για μια αυταπάτη και η αποτυχία είναι δεδομένη. Δημιουργεί λοιπόν μέσα στις σελίδες του την αντίθεση ανάμεσα στην επιθυμία και την πραγματικότητα. Σε όλα αυτά συνεισφέρει πολύ και το μουντό κλίμα του όλου βιβλίου, μια εικόνα παρακμάζουσα από όποια πλευρά κι αν τη δεις. Δεν ξέρω αν η έλλειψη διάθεσης για διάβασμα τον τελευταίο καιρό επηρέασε την κρίση μου πάνω στο βιβλίο. Προσωπικά όταν διαβάζω θέλω το μυαλό μου να είναι καθαρό χωρίς καμιά έννοια. Δεν ήμουν ακριβώς έτσι όταν το ξεκίνησα αλλά επειδή είχα πολλές μέρες να διαβάσω κάτι θεώρησα πως μπορώ να το κάνω. Για να είμαι ειλικρινής δε μπορώ να πω ότι με ενθουσίασε. Η αφήγηση είναι κυρίως στο τρίτο πρόσωπο και δεν θα έλεγα πως έχει κάποια δυσκολία στην ανάγνωση του. Άλλωστε είναι και σχετικά μικρό σε όγκο. Απλά η δομή του και ο τρόπος που εκτυλισσόταν η πλοκή σύντομα μου προκάλεσε ένα είδος αδιαφορίας για τη συνέχεια και παρόλο που αναζητούσα το σημείο που θα εκτοξευθεί, δεν το βρήκα ποτέ ως το τέλος. Σε αρκετά σημεία έπιασα τον εαυτό μου να διαβάζει έτσι απλά για να περνάνε οι σελίδες χωρίς να βρίσκω κάτι να μου κινεί το ενδιαφέρον. Μπορεί να το αδικώ γιατί η διάθεση μου δεν είναι και στα καλύτερα της, αλλά μου φάνηκε μέτριο.