Πατέρες και προπάτορες

Slobodan Selenic
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 397
Τίτλος πρωτοτύπου: Ocevi i oci
Μετάφραση: Χρήστος Γκούβης

Με την λογοτεχνία της χώρας του Σέρβου Selenic άρχισα να ασχολούμαι μέσω συστάσεων συγγραφέων και βιβλίων και μπορώ να πω, πως σχεδόν άμεσα το ενδιαφέρον μου ενεργοποιήθηκε και για περεταίρω έρευνα-αναζήτηση-ανάγνωση. Έτσι δειλά δειλά άρχισα να ψάχνω και μόνος μου βιβλία που μου προξενούσαν το ενδιαφέρον, χωρίς να έχω διαβάσει/ακούσει ιδιαίτερα σχόλια γύρω από αυτά μιας και από ότι καταλαβαίνω η συγκεκριμένη λογοτεχνία δεν είναι και η πλέον δημοφιλής στη χώρα μας. Στην προκειμένη περίπτωση το βιβλίο αυτό ήταν μια δική μου "ανακάλυψη" και αισθάνθηκα διπλά χαρούμενος αφού το διάβασα, μιας και μου άρεσε πολύ.

Η πλοκή του στήνεται κυρίως στο Βελιγράδι και καταλαμβάνει την χρονική περίοδο από την ίδρυση του σερβικού βασιλείου μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, μέχρι την ανάληψη της εξουσίας της ενωμένης πια Γιουγκοσλαβίας στα 1945 περίπου από τον Τίτο. Κεντρικός χαρακτήρας αλλά και αφηγητής της ιστορίας ο Στέβαν που προσπαθεί να εξιστορήσει την ταραχώδη πορεία της ζωής του στο πέρασμα αυτών των χρόνων. Έτσι ξεκινάν οι αναμνήσεις του από την ηλικία των 20 περίπου ετών όταν προκειμένου να πάρει ανώτερη μόρφωση ταξίδεψε στο Μπρίστολ της Αγγλίας για να κάνει το διδακτορικό του στη νομική. Εκεί γνωρίζει και ερωτεύεται την μέλλουσα σύζυγό του Ελιζαμπέτα με την οποία αποφασίζουν να δεσμευτούν και να συνεχίσουν τη ζωή τους γυρνώντας όμως στο Βελιγράδι. Οι ιδιομορφίες μιας τέτοιας σχέσης είναι έντονες, πόσο μάλλον σε μια βαλκανική χώρα, παρόλα αυτά καταφέρνουν από κοινού να είναι ενωμένοι και να έχουν έναν επιτυχημένο γάμο. Τα επαγγελματικά του Στέβαν πηγαίνουν καλά, ως επιστήμονας καταξιώνεται στη ζωή της πόλης και δεν είναι λίγοι αυτοί που τον προκαλούν να ασχοληθεί με την πολιτική, ένα από τα αγαπημένα "σπορ" των Σέρβων. Αυτό που όμως ο Στέβαν αρνείται να δεχτεί, τα γεγονότα στην μετέπειτα ιστορία της χώρας του τα επόμενα χρόνια ωθούν να το κάνει ο γιος του Μιχάηλο. Έτσι βλέπουμε τον νεαρό απόγονο της οικογένειας να εμπλέκεται με τους παρτιζάνους του Τίτο ενώ ταυτόχρονα είναι πολύ αντιδραστικός στην ιδεολογία του πατέρα του αλλά και να αισθάνεται πολύ μειονεκτικά για την διπλή καταγωγή που έχει κληρονομήσει από τους δικούς του, δηλαδή Σερβική-Αγγλική. Τα αποτελέσματα είναι ολέθρια για τον ίδιο αλλά και για την οικογένεια του.

Αρκετά αυτοβιογραφικός ο χαρακτήρας του βιβλίου, μιας και ο ίδιος ο συγγραφέας ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Αγγλία κάτι που φαίνεται πως επηρέασε και την γενικότερη ιδεολογία του που είναι περισσότερο δυτική παρά βαλκανική. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από τις σελίδες και την πλοκή του βιβλίου, όπως επίσης και η αντίθεση του προς τον ακραίο εθνικισμό των συμπατριωτών του αλλά και αυτόν των Κροατών. Το βιβλίο κινείται σε δυο επίπεδα, στο ένα υπογραμμίζοντας τις πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα σε δύο κράτη, την Αγγλία και την Σερβία και στο άλλο κάνοντας μια ιστορική και πολιτική προσέγγιση των γεγονότων στο πέρασμα των ετών κατά τα οποία διαδραματίζεται η πλοκή στην Σερβία. Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη από την πλευρά του κεντρικού ήρωα αλλά και σε μικρότερο όμως βαθμό από την πλευρά της Ελιζαμπέτα κάτι που συμβαίνει με την μορφή επιστολών που αυτή στέλνει σε φιλικά της πρόσωπα στην πατρίδα της. Η γλώσσα του συγγραφέα είναι ωραία και μου έδωσε την εντύπωση ενός έξυπνου και πολύ ανοιχτόμυαλου ανθρώπου. Οι πολιτισμικές διαφορές νομίζω πως αποτυπώνονται έξοχα μέσα από τις σελίδες του έργου ενώ η χρήση σε αρκετές περιπτώσεις της αγγλικής γλώσσας (με μετάφραση στο κάτω μέρος της σελίδας) δίνει ένα πολύ όμορφο χρώμα στο κείμενο. Τα ιστορικά-πολιτικά δε γεγονότα αποδίδονται με μια μάλλον εντελώς αντικειμενική ματιά, κάτι που δύσκολα μπορεί κανείς να πιστέψει πως προέρχονται από Σέρβο άνθρωπο. 

Από τα λίγα πράγματα που γνωρίζω σχετικά με την ιδεολογία, την νοοτροπία, την ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων αυτής της χώρας έχω την αίσθηση πως πρόκειται για ένα πολύ ειλικρινές κείμενο και βγάζω το καπέλο στον συγγραφέα για το θάρρος της προσωπικής εκτίμησης που εμφανίζεται στις σελίδες του. Σίγουρα δεν πρόκειται για ένα βιβλίο που θα σε χαλαρώσει, δεν είναι σε καμιά περίπτωση ένα  ανάλαφρο ανάγνωσμα για να περάσει κανείς ξέγνοιαστα την ώρα του, εντούτοις το βρήκα πολύ αξιόλογο, σοβαρό και (μάλλον) σημαντικό βιβλίο. Προσωπικά το καταευχαριστήθηκα.